29 juni. We konden niet anders dan genieten van alle gratis publiciteit die Apple aan onze speciale dag gaf. Het was lente 2007, en onze aanstaande bruiloftsdag stond op alle aanplakborden aangeplakt, en leek overal online en in reclameblaadjes op te duiken. Maanden daarvoor hadden we deze dag voor onze bruiloft geprikt. Echter, een hele tijd daarvoor had de technologie gigant 29 juni 2007 aangewezen voor de zeer gevierde lancering van een nieuw mobiel toestel: de ‘iPhone’.
Dus, op diezelfde dag, nu tien jaar geleden, werd zowel de iPhone als ons huwelijk gelanceerd. We beloofden elkaar trouw ‘Tot de dood ons scheidt’, en dachten dat onze maandelijkse telefoonrekening met gemak langer zou bestaan dan deze nieuwe iPhone. We zullen zien. De iPhone mag dan na een decennium nog steeds sterk staan, maar onze levenslange geloftes aan elkaar staan veel steviger dan een op-winst-gerichte verbintenis met een product, zelfs al zijn er van het product meer dan een miljard toestellen in tien jaar verkocht.
Eén eenvoudig, onmogelijk vers
Efeziërs 5:22-33 is het klassieke Bijbelgedeelte over het huwelijk. Het is voor christelijke stellen een wezenlijke plaats om iedere keer weer naar terug te keren om zich te heroriënteren op het huwelijk. Het wordt vaak gelezen op bruiloften, en er wordt vaak naar verwezen in artikelen, preken en boeken over het huwelijk. Toch is het in de afgelopen tien jaar van ons huwelijk niet het belangrijkste Bijbelgedeelte voor ons geweest. Als ik er een zou moeten kiezen, dan zou het een paar verzen eerder zijn, voordat de focus zich naar het huwelijk keert. Het is maar één, eenvoudig versje:
‘Maar wees ten opzichte van elkaar vriendelijk en barmhartig, en vergeef elkaar, zoals ook God in Christus u vergeven heeft.’ (Efeziërs 4:32).
Als we terugkijken op de afgelopen tien jaar, dan is datgene wat we het meest nodig hebben gehad niét de nadrukkelijke instructie om elkaar lief te hebben en zich aan elkaar te onderwerpen (hoe belangrijk ze ook zijn!), en ook niet de populaire blik op de liefde uit 1 Korinthe 13 (hoe heerlijk zij ook is!). Wat we het meest nodig hebben gehad waren niet de praktische tips en technieken van ervaren mentors en bekende christelijke stellen. Wat we het meest nodig hebben gehad, is te leren christenen te zijn – met alles wat dat inhoudt – samenlevend binnen een verbond.
Ook al gaat Efeziërs 4:32 niet expliciet over het huwelijk, toch is het voor ons het belangrijkste vers geweest, omdat het een diepgaande oproep is om christen te zijn op een manier die vooral treffend is in de dagelijkse perikelen van het huwelijk.
Wees vriendelijk naar elkaar toe
Als het gaat over tips en technieken: nieuw onderzoek begint de kracht van wat Efeziërs 4:32 al bijna tweeduizend jaar verkondigt te ontdekken. De afgelopen vier decennia heeft psycholoog John Gottman getrouwde stellen bestudeerd – en dan zowel de ’tops’ als de ‘flops’, zoals hij ze noemt. Waarin verschillen een goed en een slecht huwelijk van elkaar? Als Gottman het in een woord moet samenvatten, dan is het ‘vriendelijkheid’.
Gottman en zijn vrouw hebben de geregelde ‘aanvragen voor aandacht’ opgemerkt die stellen elke willekeurige dag aan elkaar doen – noem ze ‘bestellingen’. Dit zijn de onderonsjes die we hebben als we samen in de auto zitten, een wandeling maken, of samen eten. Elke bestelling biedt de gelegenheid om de ‘verbinding te maken, ook al is het maar eventjes’. Echtgenoten kunnen reageren op deze ‘bestellingen’ voor emotionele verbinding door ‘zich naar elkaar toe te keren’ of ‘zich van elkaar af te keren’.
Mensen die zich in het onderzoek naar hun partners keerden, gingen op de bestelling in door interesse te tonen in de bestelling en deze aan te moedigen. Degenen die dat niet deden – degenen die zich van elkaar afkeerden – reageerden niet of amper, en gingen door met wat ze aan het doen waren, zoals televisie kijken of de krant lezen. Soms reageerden ze ook met openlijke afkeer, door bijvoorbeeld iets te zeggen als ‘’Onderbreek me niet langer, ik ben aan het lezen’.
Maar hoe kweken we vriendelijkheid als er geen eenvoudig knopje bestaat dat we aan kunnen doen? De raad van de Gottmans reikt niet verder. Zij raden manieren aan om vriendelijkheid te oefenen: ‘wees ruimhartig over de intenties van je partner’ of ‘zoek verbinding in het goede nieuws van de ander’ (‘gedeelde vreugd’ najagen), maar de onderzoekers kunnen niet verder doorsteken dan meer gerichte uiterlijke daden.
Wat mist is een pad naar innerlijke herschepping. Hoe kan een onvriendelijk hart veranderen?
Toegenegen
Waar wereldlijk onderzoek eindigt, daar komt God met meer dan alleen ‘wees vriendelijk’. Efeziërs 4:32 laat ons niet bij het gedragsniveau. Zijn vriendelijke woorden en handelingen essentieel? Absoluut. Maar waar gaan zij van uit? Niet uit pure wilskracht, maar vanuit een toegenegen hart.
Wij kozen Kolossenzen 3:12 uit om gelezen te worden op onze bruiloft:
‘Kleedt u zich dan, als uitverkorenen van God, heiligen en geliefden, met innige gevoelens van ontferming, vriendelijkheid, nederigheid, zachtmoedigheid, geduld.’
God roept ons niet alleen tot vriendelijk gedrag en woorden, maar tot een bepaalde hartsgesteldheid: een vriendelijk hart, een toegenegen hart – wat Kolossenzen 3:12 ‘innige gevoelens van ontferming’ noemt. God wil niet dat wij slechts vriendelijk gedrag vertonen, maar dat het voortkomt uit ons hart.
Het woord voor ’toegenegen’ in Efeziërs 4:32 komt twee keer in het Nieuwe Testament voor. De andere plek is 1 Petrus 3:8-9: ‘Ten slotte, wees allen eensgezind, vol medeleven, heb de broeders lief, wees barmhartig en vriendelijk. Vergeld geen kwaad met kwaad of laster met laster, maar zegen daarentegen, omdat u weet dat u daartoe geroepen bent, opdat u zegen zult beërven.’
Dit is opnieuw een schitterend gedeelte over het huwelijk dat niet alleen over het huwelijk gaat, maar over het hele christelijke leven. Om het eens om te keren: volgens Gottmans is het meest voorkomende probleem in ‘flop’ huwelijken minachting. En minachting komt vanuit het hart. Achter het onvriendelijke, of ‘gemene’ gedrag (om het maar over een veelvoorkomende huwelijksklacht te hebben), zit een gevoel van diepe frustratie en bescheiden woede dat minachting heet. Een ’toegenegen hart’ is echter het tegenovergestelde van zulke innerlijke verharding tegenover elkaar. Minachting brengt gemeenheid voort, maar een ’toegenegen hart’ of een ‘ontfermend hart’ brengt oprechte vriendelijkheid voort.
Vraag jezelf eens af of je hartsgesteldheid richting je echtgenoot/echtgenote ontferming of frustratie is.
Elkaar vergevend
Het huwelijk in dit tijdperk is altijd een huwelijk met een andere zondaar. Het erkennen, belijden en vergeven van zonden is hoe dan ook een regelmatig onderdeel van ieder goed huwelijk. Ga er vanuit een onvergeven daad te vinden achter een hart van huwelijkse minachting.
Vergeving is niet hetzelfde als vertrouwen. Het huwelijk is de meest intieme menselijke relatie, en heeft dan ook explosief potentieel voor ontrouw en emotionele verwonding. De oproep om te vergeven is niet een oproep om vertrouwen te veinzen. Zonde heeft gevolgen; vertrouwen kan snel verloren zijn en langzaam hersteld. Maar voor een christen is er nooit een reden om vergeving te weigeren.
Geen enkel mens, zelfs niet onze echtgenoot/echtgenote, heeft ons zoveel onrecht aangedaan als wij God onrecht hebben aangedaan. En als we de naam van Christus dragen, dan beweren we dat Hij ons heeft vergeven.
Een onderdeel van wat het voor mij betekent om als echtgenoot het hoofd van ons huwelijk te zijn, is dat God me oproept om vooruit te gaan en als eerste mijzelf te verontschuldigen. Ik kan me geen enkel geval herinneren in de afgelopen tien jaar waar een conflict compleet haar fout was. In ons gekibbel, onze spanningen en onze ruzies waren we niet altijd in dezelfde mate schuldig, maar we waren allebei gebrekkig en zondig op een bepaalde manier. Ik vind het altijd lastig om mezelf te identificeren en iets toe te geven. Mijn roeping als een echtgenoot is niet om mijn imago te redden, maar om als eerste voor schut te staan.
Wat we het meest nodig hebben gehad
Wat de zienswijze in Efeziërs 4:32 zo typisch christelijk maakt, zijn de laatste zes woorden: ‘zoals ook God in Christus u vergeven heeft’. Het begint allemaal met het hart van onze Vader en Zijn daden van vergeving voor ons. Vriendelijkheid voor elkaar begint met Gods vriendelijkheid voor ons in Christus. God heeft mij vergeven, dus ik kan haar nu vergeven. Daarom kan mijn hart toegenegen en ontfermend zijn – niet alleen in het algemeen, maar in het bijzonder naar haar toe. Daarom kan ik mezelf vriendelijk gedragen.
Uiteindelijk is het de vriendelijkheid van God die een onvergeeflijk hart kan smelten, een hard hart kan verzachten, en onvriendelijk gedrag kan veranderen.
Wat wij het meeste nodig hebben gehad in onze tien jaar samen, was om christen te zijn naar elkaar. En het meest beslissende is vriendelijkheid. Het is voor mij groter om te horen dat ik vriendelijk moet zijn tegen mijn vrouw dan dat zij hoort dat ze mij onderdanig moet zijn. Dat is zo vanwege de mate waarin God vriendelijk voor mij is geweest.
