Bruce Banner heeft in de Marvelfilms de superkracht om, als hij boos wordt, te veranderen in de Hulk. De Hulk staat bekend om zijn brute, enorme kracht. Maar, eenmaal boos, heeft de Hulk geen enkel gevoel voor vriend of vijand en wordt hij een gevaar voor zijn omgeving. Zijn probleem is niet zijn kracht, maar een gebrek aan zachtmoedigheid.
Kracht in haar verschillende vormen is een goed geschenk van God. Hij geeft het aan Zijn volk om te gebruiken voor de doeleinden van Zijn koninkrijk. En net als andere goede gaven is kracht gevaarlijk als het verkeerd wordt gebruikt. Het antwoord op de gevaren van kracht is niet minder kracht. Maar meer van een christelijke deugd die zachtmoedigheid wordt genoemd.
Laten we zachtaardig terugbrengen
Zachtmoedigheid zou vandaag de dag wel eens een van de meest onbegrepen christelijke deugden kunnen zijn. In Galaten 5:22-23 somt Paulus negen deugen op die door de Heilige Geest worden gewerkt: ‘De vrucht van de Geest is: liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing.’ Tweeduizend jaar later wordt zachtmoedigheid vaak gebruikt als een positieve aanduiding voor zwakte. Maar in de Bijbel duidt zachtmoedigheid nadrukkelijk niet op een gebrek aan kracht. Het is juist de godvrezende uitoefening van macht. Zachtaardigheid betekent niet een gebrek aan vermogen. Het is juist een extra vermogen om iemands kracht zo in te zetten dat het goede, leven-gevende doelen dient. En niet slechte, leven-nemende doelen.
Geweld is het vernietigende gebruik van kracht. Zachtmoedigheid daarentegen zet kracht in om leven te geven.
Neem bijvoorbeeld regen. Harde regen vernietigt leven, maar ‘zachte regen’ geeft leven (Deuteronomium 32:2). Hevige regen schaadt en doet geen goed. De boer bidt niet voor zwakke regen, of geen regen, maar voor zachte regen. De wijze waarop het geleverd wordt, is belangrijk. Water is van levensbelang. Daarom hebben we water nodig dat zachtjes wordt geleverd, niet destructief. Zacht betekent niet zwak, maar gepast – leven geven, niet nemen.
Gepaste kracht
Zo ook Spreuken 15:4 (Engelse vertaling): ‘Een zachtmoedige tong is een boom des levens.’ Zachtmoedig betekent niet zwak, maar gepast sterk, met leven-gevende terughoudendheid – iets goeds geven, niet als een brandslang maar in gepaste mate. Of denk aan zeilen. Een zacht waaiende wind (Handelingen 27:13) verhoort het gebed van een zeeman. Maar een hevige wind veroorzaakt problemen (Handelingen 27:18).
De deugd zachtmoedigheid zien we in haar beste vorm bij God Zelf, Die ‘met een sterke hand komt’ (Jesaja 40:10, Engelse vertaling). Hoe hanteert hij Zijn kracht ten opzichte van Zijn volk? ‘Als een herder zal Hij Zijn kudde weiden: Hij zal de lammetjes in Zijn armen bijeenbrengen en in Zijn schoot dragen; de zogenden zal Hij zachtjes leiden.’ (Jesaja 40:11). Geweld is het vernietigende gebruik van kracht (Jesaja 10:33). Zachtmoedigheid is het leven-gevende gebruik.
Wat onze dochters willen
De apostel Petrus stelt goede kracht tegenover slechte, rechtvaardige heersers tegenover onrechtvaardigen. Hij beschrijft goede leiders als ‘goed en zachtmoedig’ (1 Petrus 2:18, Engelse vertaling). Het tegenovergestelde van een slechte meester is niet een zwakke. Wie wil nou de bescherming van een zwakke heer? Maar een goede leider is ‘goed en zachtmoedig’. We willen zachtmoedige leiders, geen zwakke. We willen sterke leiders met kracht. Niet om tegen ons te gebruiken, om ons kwaad te doen, maar om in te zetten voor ons goed, om ons te helpen. Dat maakt het beeld van een herder zo passend in zowel het Oude als het Nieuwe Testament. Schapen zijn duidelijk zwak en kwetsbaar. Ze hebben sterke herders nodig, geen zwakke. Ze hebben herders nodig die goed zijn en hun kracht zullen gebruiken om de schapen te helpen, niet om ze te gebruiken en te misbruiken.
We willen sterke leiders met kracht. Niet om tegen ons te gebruiken, om ons kwaad te doen, maar om in te zetten voor ons goed, om ons te helpen.
Mijn 4-jarige dochter wil geen zwakke vader. Ze wil dat ik sterk ben – en dat ik die kracht gebruik om haar te helpen, niet om haar pijn te doen. En wat ze niet nodig heeft is dat ik haar mijn spierballen laat zien. Het is duidelijk genoeg dat papa groter en sterker is. Ze moet juist zien dat ik zachtaardig ben. Dat papa niet alleen sterk genoeg is om haar te beschermen, maar dat ze hem ook daarvoor kan vertrouwen. Ze moet weten dat ik mijn kracht gebruik om haar te dienen en te zegenen, niet om haar pijn te doen.
Zwakke mannen zijn vaak bezig met laten zien hoe sterk ze wel niet zijn en ze praten daar veel over. Maar echt sterke mannen besteden hun energie en aandacht niet aan het tonen van hun kracht, maar aan het tonen van hun zachtmoedigheid. We weten wel dat ze kracht hebben, maar ze tonen dat ze ook in staat zijn om hun kracht op een juiste wijze te gebruiken, voor het welzijn van anderen. Onzekere mannen spannen hun spieren en dreigen. Mannen die verzekerd zijn in hun kracht, en de kracht van hun Heere, zijn meer dan bereid om hun zachtmoedigheid aan iedereen te laten zien (Filippenzen 4:5).
Zachtmoedige mannen voor de kerk
Het zou dan ook geen verrassing moeten zijn dat Christus zoiets van de leiders in Zijn kerk verlangt: ‘niet gewelddadig maar zachtmoedig’ (1 Timotheüs 3:3, Engelse vertaling). Onder de vijftien expliciete kwalificaties voor oudsten in 1 Timotheüs 3:2-7, zijn er vier negatieve: ‘niet verslaafd aan wijn, niet gewelddadig …, niet strijdlustig en zonder geldzucht’ (Engelse vertaling). Slechts één van deze negatieve voorwaarden wordt gecontrasteerd met een positieve: ‘niet vechtlustig maar zachtaardig’. Misschien is de reden dat Paulus de positieve deugd van de andere vier niet levert, omdat geen van hen in één woord kan worden gevat. Ja, predikanten zouden nuchter moeten blijven, vrede moeten sluiten, en vrijgevig moeten zijn. Maar geen van die eenvoudige contrasten legt het volledige bereik van de gewenste positieve deugd vast als ‘zachtaardig’.
‘Niet gewelddadig’ heeft dus een eenvoudig positief contrast, ‘zachtaardig’. Daarom kan men er zeker van uitgaan dat de oudsten sterk zullen zijn. Zij zullen kracht hebben. De vraag zal niet zijn of ze sterk zijn, helemaal omdat ze samen dienen als een team. Maar de vraag is of ze weten hoe ze deze kracht kunnen gebruiken om anderen te helpen, niet om hen te schaden. Ze moeten weten, en hebben aangetoond, hoe ze Gods goede gave van kracht kunnen inzetten met de juiste terughoudendheid en zelfbeheersing. Als individu en als team moeten zij zachtmoedig zijn.
Onzekere mannen spannen hun spieren en dreigen. Mannen die verzekerd zijn in hun kracht, en de kracht van hun Heere, zijn meer dan bereid om hun zachtmoedigheid aan iedereen te laten zien.
Het is duidelijk dat Paulus het meent als hij zachtaardigheid noemt. Voor hem is dat niet slechts een optie. Het is essentieel voor christelijk leiderschap. ‘U echter, o mens die God toebehoort, o man van God. Jaag … zachtmoedigheid na’ (1 Timotheüs 6:11). Ware zachtmoedigheid van herders geeft niet alleen leven aan de kudde. Het staat ook model voor de kudde hoe zij leven kan geven aan de wereld: ‘Herinner hen eraan dat zij de overheden en machten onderdanig behoren te zijn, dat zij … niet strijdlustig zijn maar welwillend, en alle zachtmoedigheid bewijzen aan alle mensen’ (Titus 3:1-2). En misschien is dit wel het belangrijkste voor leiders: ‘Een dienstknecht van de Heere moet geen ruzie maken, maar vriendelijk zijn voor allen, bekwaam om te onderwijzen, en iemand die de kwaden kan verdragen. Hij moet met zachtmoedigheid hen onderwijzen die zich verzetten…’ (2 Timotheüs 2:24-25). We zouden kunnen aannemen dat het corrigeren van tegenstanders, van alle dingen, met geweld kan worden uitgevoerd. Maar zelfs dat moet met zachtmoedigheid worden gedaan.
Zachtaardigheid zelf
Uiteindelijk wordt de echte Bijbelse zachtmoedigheid gevormd en vervuld door God Zelf. Of het nu gaat om een gemeente of een voorganger, een man of een vrouw, een echtgenoot of een echtgenote, een vader of een moeder, een baas of een werknemer. God is het toonbeeld van zachtmoedigheid. Als we Gods zachtmoedigheid bewonderen, vieren we niet dat Hij zwak is. Als Zijn zwakke schaap genieten we er daarentegen van dat onze Herder oneindig sterk is. En we vinden Hem des te bewonderenswaardiger omdat Hij Zijn kracht weet te gebruiken op manieren die leven geven aan Zijn geliefde, in plaats van deze te verstikken.
Als Zijn zwakke schaap genieten we er van dat onze Herder oneindig sterk is.
Onze God is niet zoals de Hulk. Onze God is machtig en zachtmoedig, Hij kwam niet als een overheersende en gewelddadige tiran, maar als een goede en zachtaardige Heer. Jezus zei: ‘Ik ben zachtmoedig en nederig van hart’ (Mattheüs 11:29). Hij daalde zachtjes af in onze wereld in Bethlehem. En groeide op in Nazareth, in gestalte en in wijsheid. Hij onderwees krachtig en met tederheid in Galilea. En Hij reed ‘zachtmoedig en gezeten op een ezelin’ Jeruzalem binnen (Mattheüs 21:5) om Zijn eigen leven voor ons neer te leggen. ‘Toen Hij uitgescholden werd, schold Hij niet terug, en toen Hij leed, dreigde Hij niet, maar gaf het over aan Hem Die rechtvaardig oordeelt’ (1 Petrus 2:23). Niet omdat Hij zwak of machteloos was. Maar omdat Hij sterk genoeg was om Zelf zachtmoedig te zijn.
In Zijn kracht
Wij, net als de apostel Paulus, ontvangen Zijn zachtmoedigheid en proberen tegelijkertijd Christus na te volgen in Zijn ‘zachtmoedigheid en welwillendheid’ (2 Korintiërs 10:1). In Zijn kracht heeft Hij ons bevrijd van de noodzaak om onze spieren te tonen. Hij geeft ons de opdracht om onze zachtmoedigheid aan iedereen bekend te maken (Filippenzen 4:5). Zijn ondergeschikten ontvangen ze de kracht en sterkte om de kudde te dienen, niet om haar te onderwerpen. Hij geeft Zijn volk macht en autoriteit om die in te zetten zonder dat we daar hebberig van worden, of er jaloers van worden als Hij meer macht aan anderen geeft.
Welke macht we ook hebben, het is niet de onze, maar een lening van God, om te gebruiken voor Zijn grote doelen in de wereld – met zachtmoedigheid.
