In enkele weken tijd kwam ik het thema drie keer tegen. Drie verschillende gemeenten of christelijke organisaties kozen los van elkaar voor het thema ‘word wie je bent’. Ook hoor je vaak dat het gaat over ‘je ware ik ontdekken’, ‘wat is jouw identiteit?’ of ‘tot je bestemming komen’. Zo langzamerhand wordt het accent in evangelieprediking steeds meer hierop gelegd. In een blad dat voor jongeren geschreven wordt gingen bijna alle artikelen hierover. Worden zoals God je heeft bedoeld. Het prachtige plan dat God met je leven heeft ontdekken. Hoe jij altijd vol passie en vuur kan zijn voor Jezus.
Op zich mooi natuurlijk, maar ik vroeg me af of de redactie van dit blad ook doorhad hoeveel nadruk er bij deze tieners gelegd werd op henzelf, op hun ontplooiing, persoonsontwikkeling en succes. Al lezende kreeg ik zelfs als volwassene een beetje het gevoel dat, wil ik christen zijn zoals het hoort, er wel veel van mezelf verwacht wordt.
Kort na dit alles kwam ik precies dezelfde slogan nog een keer tegen op de website van Windesheim, een hele grote HBO-instelling in Zwolle. Bij studiekeuze en op andere webpagina’s staat elke keer een foto van een andere student met de tekst ‘word wie je bent’ erbij en de naam van degene van wie dit citaat komt: Friedrich Nietzsche. Daar schrok ik van. De zeer invloedrijke filosoof Nietzsche is het meest bekend geworden door zijn ‘God is dood’-uitspraak. Hij zei dat de vooruitgang van de wetenschap de oude religieuze ideeën teniet deed. Omdat hierdoor het gevaar van het nihilisme (dat het leven uiteindelijk geen enkele zin heeft) de kop opsteekt , ontwikkelde hij het idee van de übermensch. Die zou het resultaat zijn van de voortdurende bevestiging van de wil om macht te hebben en uit te oefenen. De volgens hem toekomstige übermensch verhoudt zich tot de huidige mens, zoals de huidige mens zich verhoudt tot de aap.
‘Volgens Nietzsche was de übermensch iemand die boven de massa uitsteeg en meester van zijn eigen leven werd.’ Dit sluit mijns inziens aardig aan bij de toen al populaire evolutietheorie van Darwin. Bij Nietzsche had het idee van de übermensch geen nationaalsocialistische betekenis, maar Adolf Hitler heeft wel gebruik gemaakt van deze ideeën. Binnen het nazisme werd natuurlijk veelvuldig over de übermensch gesproken. Het enige wat telde en betekenis aan het leven gaf binnen deze filosofie is macht hebben en macht uitoefenen. The survival of the fittest. De rampzalige gevolgen die deze manier van denken kan hebben zijn ons inmiddels bekend.
In de heersende filosofie van onze samenleving ligt natuurlijk ook voortdurend de nadruk op het individu en op het zelf. Waarheid is vervangen door authenticiteit (vooral jezelf zijn), moraal is vervangen door uitstraling (als je maar die X-factor hebt) en God is vervangen door de mens (het liberale humanisme is de nieuwe religie). In een poging aansluiting te zoeken bij die heersende cultuur leggen velen in de evangelieprediking tegenwoordig ook de nadruk op de mens en het zelf. God die je helpt om jezelf te vinden, jezelf te ontwikkelen en meer te worden dan je nu bent. Jezus die daarvoor aan het kruis gestorven is. Het probleem ligt dan niet meer vooral in een verstoorde relatie met God, maar in een verstoorde relatie met jezelf. Verlossing is dan verlost worden van je onzekerheid, met de moeite die je met jezelf hebt.
Thema’s als zonde en strafwaardigheid, verzoening, de betekenis van het bloed, de noodzaak je te bekeren, je zonden te belijden en te gaan strijden tegen de zonde, heiligmaking en volkomen overgave aan Christus verdwijnen allemaal naar de achtergrond. Soms wordt er bijna helemaal niets meer gezegd over zonde en schuld. Het gaat allemaal over hoe geweldig wij zijn in de ogen van God. ‘You are awesome!’ En daarmee wordt dan niet God, maar de menselijke toehoorder bedoeld.
Het lijkt mij beter dat we gaan stoppen met het zoveel te hebben over onszelf.
Natuurlijk gaan we door het Woord van God ook beter begrijpen wie wij mogen zijn in Christus. Door het geloof in Hem verandert ook je identiteit. Maar het lijkt mij beter dat we gaan stoppen met het zoveel te hebben over onszelf. Laatst keek ik naar een uitzending van Erika op reis. Leuk om te zien waar ze allemaal komt en wat voor verschillende culturen er allemaal zijn op de meest afgelegen plekken van de wereld. Ze laat zich ook regelmatig adviseren of helpen door tovenaars of waarzeggers of medicijnmannen. Toen deze beste man zijn steentjes had geworpen en zijn brouwsel had gebrouwen kwam hij tot prachtige conclusies: ‘Erika, je zult meer worden dan je nu bent! Je zult je ontplooien en binnen je bedrijf succesvol zijn. Doe wat je eigen hart je ingeeft.’ Het kwam mij bekend voor.
Laten we toch wat kritischer zijn op waar we in geloven. Meegesleept worden door de heersende tijdgeest betekent dat we ongemerkt en onbewust terecht kunnen komen in heidendom met een christelijk sausje. Kunnen we ons niet beter richten op Jezus Christus? We zullen totdat onze Heere en Verlosser terugkomt teleurgesteld blijven raken in onszelf en ook in anderen. We zullen geen übermenschen worden, zelfs niet door met Jezus te leven. Daardoor ga je niet vooral zien hoe waardevol jijzelf bent, maar wel hoe waardevol Hij is! Wij zijn onwaardig, Hij alleen is waardig.
