In deze op één na laatste podcast bespreekt dr. Gert van den Brink het rationalisme en het irrationalisme. Hij benadrukt dat rationalisme de nadruk legt op de menselijke ratio, die in staat is om de structuur van de wereld en de werkelijkheid te begrijpen. Dit rationalisme beschouwt de werkelijkheid als logisch en ordelijk, in lijn met het premoderne en klassieke denken.
Daartegenover staat het irrationalisme, dat ontkent dat er een structurele overeenstemming is tussen de werkelijkheid en het menselijke denken. Volgens het irrationalisme, vertegenwoordigd door filosofen als Nietzsche en Heidegger, is de rol van de rede overschat en moeten we ons richten op andere factoren, zoals de wil of onze plaats in het hier en nu.
In deze aflevering wordt gewezen op historische gebeurtenissen, zoals de wereldoorlogen en Darwin’s evolutietheorie, die het vertrouwen in de menselijke rede hebben ondermijnd en bijgedragen hebben aan de opkomst van het irrationalisme. Deze beweging betoogt dat alles voortdurend in verandering is en dat er geen vaste essentie of waarheid bestaat. Hierdoor wordt de rede gedevalueerd, aangezien deze gericht is op het zoeken naar essenties en waarheid.
Filosofisch gezien ziet Van den Brink de scheiding tussen rationalisme en irrationalisme als fundamenteel, teruggaand tot het begin van de filosofie met figuren als Parmenides en Heraclitus. Terwijl het rationalisme waarde hecht aan het ‘zijn’ en de onveranderlijke essentie van dingen, legt het irrationalisme de nadruk op het ‘worden’ en de voortdurende verandering.
In het hedendaagse Westen ziet Van den Brink een sterke invloed van het irrationalisme, wat leidt tot een afwijzing van onveranderlijke waarden en de menselijke rede. Desondanks betoogt hij dat het rationalisme en de redelijke verwoording van het christelijk geloof belangrijk blijven, vooral voor jongeren en gelovigen die standvastig willen blijven in een samenleving die steeds meer irrationalistisch wordt. Hij pleit voor het behoud van deze klassieke lijn binnen het christendom, zoals de apologeten in de vroege kerk deden, om zo geloof en redelijkheid te verenigen en de gelovigen te versterken in hun overtuigingen.
Beluister de veertiende aflevering (in een serie van 15) waarin dr. Gert van den Brink betoogt dat rationalisme nog steeds goede papieren heeft en we dit niet zomaar moeten opgeven.
Deze serie is ontwikkeld in samenwerking met de TUA.
