‘Het wezen van ons volk is het gezin’, zo luidt een Joods gezegde. Het tegendeel is echter ook waar: Wat blijft er van een volk over, als het gezin niet meer de plaats heeft, die het toekomt? Het is veelzeggend dat veel functies van het gezin worden overgenomen door school of staat en maatschappij. De school zorgt voor de vorming van de kinderen, de staat zorgt (al is het wat minder dan vroeger) voor behoeftigen, zieken en bejaarden. Kortom: het gezin is veel meer verweven geraakt met de samenleving. De topprioriteit die het Nederlandse mensenrechtenbeleid de laatste jaren geeft aan het bevorderen van vrijheid van genderidentiteit en genderexpressie, is een heel andere ontwikkeling die ook gevolgen heeft voor het bijbels denken over het gezin. Daarbij komt dat velen vinden dat de ‘familie van nu’ er anders uit ziet dan vroeger. Vera Bergkamp (D66), een van de voorstanders van meerouderschap en meeroudergezag, ziet het als haar missie om het denken over huwelijk en gezin te moderniseren. Ze doet dat met een beroep op persoonlijke vrijheid. ‘Immers, persoonlijke vrijheid is het grootste goed in het leven. Dat je kunt kiezen hoe jij wilt (samen)leven. Daar hoort een overheid bij die leefvormneutraal is en die persoonlijke vrijheid faciliteert. Dat is mijn missie.'[1]
Het zal duidelijk zijn dat deze woorden haaks staan op de Bijbelse boodschap. Niet omdat de bijbel het leven van een mens in een keurslijf perst. Wel omdat onze goede God, Schepper en Onderhouder van alle leven, heilzame kaders mee heeft gegeven in ons spreken en denken over huwelijk, gezin en relaties.
Volgens de bijbel vaart een gezin wel bij een goed huwelijksleven. Maar wat is een goed huwelijksleven in bijbels perspectief?
Al op de eerste bladzijden van de bijbel geeft de Heere God Zelf aan wat de grondstructuren voor een goed huwelijks- en gezinsleven zijn. Dat bestaat bij de gratie van een verbondsrelatie. Het is voor de eerste keer in de bijbel dat er sprake is van een verbond: het huwelijksverbond tussen Adam en Eva. Dat huwelijksverbond kent drie pijlers:
- een verbondsrelatie is radicaal. Er is immers sprake van het ‘verlaten van vader en moeder’. Er wordt een nieuwe band gesmeed tussen een man en een vrouw. Om die eenheid aan te gaan en te bewaren is het nodig dat het huwelijk topprioriteit heeft boven de relatie met vrienden, ja, zelfs met ouders. Het ‘verlaten’ van ouders betekent natuurlijk niet ‘breken, losscheuren’, maar ‘achterlaten’, om zo naar voren te kunnen kijken. En dat in gezamenlijkheid!
- een verbondsrelatie is uniek. Een man wordt opgeroepen zijn vrouw aan te kleven. Zoals twee velletjes papier met lijm aan elkaar vastgehecht worden, zo kleven man en vrouw elkaar in het huwelijk aan. Het is dan ook duidelijk je scheuren aan beide kanten veroorzaakt, als je probeert om twee aan elkaar gelijmde velletjes papier van elkaar los te trekken
Aankleven is overigens – in bijbels perspectief – een geladen woord. Immers, juist dit woord wordt gebruikt om de verbondsrelatie tussen de HEERE en Zijn volk Israël te duiden. ‘De HEERE uw God zult gij vrezen, Hem zult gij dienen en Hem zult gij aanhangen/aankleven’. (Deut. 10:20) Het dienen van de HEERE is niet minder dan Hem ‘aankleven’! Zo hecht is deze relatie, dat God de zonden van Zijn verbondsvolk aanduidt met ‘overspel’. Vele malen roepen de profeten het volk terug van hun ‘hoererij’. Het is overduidelijk! Je kunt maar één God liefhebben, je kunt maar één man/vrouw trouw beloven.
- een verbondsrelatie is totaal. Het huwelijk heeft eenwording als doel. We behoeven dat niet exclusief als lichamelijke eenwording op te vatten. Het gaat hier om de totale overgave aan de ander. Dat is ten diepste ‘rekenen met de ander’. Elkaar ‘kennen’ in de diepe zin van het woord. Dat ligt heel dicht tegen het oud-nederlandse ‘bekennen’ aan. De Statenvertaling gebruikt dit woord om de diepste eenheid tussen man en vrouw aan te geven. Het is veelzeggend dat dit ’tot één vlees worden’ binnen een unieke verbondsrelatie opbloeit. Daarbuiten niet. Buiten de kaders van het huwelijk verwordt de gave van seksualiteit tot louter genot en plezier. Seksualiteit is geen eerste stap op weg naar een relatie, maar gevolg van en ingebed in een diepgaande relatie van trouw.
Deze drie aspecten vormen het wezen van de verbondsrelatie. In Efeze 5:32 haalt Paulus deze tekst aan. Hij zegt daar dat ‘deze verborgenheid’ groot is. Paulus bedoelt met die ‘verborgenheid’ de diepe en innige relatie tussen Christus en Zijn kerk. Het huwelijk vertoont het patroon van Christus Die Zich in liefde en trouw verbonden heeft aan Zijn kerk op aarde. Christus is de Bruidegom van Zijn Bruidskerk, voor wie Hij Zijn bloed gaf. Deze nieuwe relatie noemt Jezus Zelf: het nieuwe verbond (!) in Mijn bloed! (bijv. Luk. 22:20)
Vanuit Gen. 2:24 worden de contouren zichtbaar van een verbondshuwelijk. Wat is nu een verbondshuwelijk? Je kunt die vraag het beste beantwoorden door het contrast met een contract neer te zetten. Het woord ‘verbond’ is in onze maatschappij een welhaast vergeten woord; in plaats daarvan wordt er veelal gesproken over samenlevingscontract.
Een verbondshuwelijk is in zekere zin onbegrensd (‘tot de dood ons scheidt’); een contract is tijdelijk. In Amerika is het een trend om zogenaamde wedding-vows uit te spreken. Stellen kiezen er dan voor om hun eigen beloften te schrijven, geïnspireerd door bijv. films. Die beloften bestaan veelal uit wat je aantrekt in de ander, waarnaar je uitkijkt in het leven met de ander enz. Opvallend is dat alle nadruk ligt op de liefde van het moment, niet op de belofte van liefde in de toekomst. En op dit punt is een huwelijk als verbond radicaal anders. Wie het huwelijk als verbond ziet, belooft onbegrensde liefde en onvoorwaardelijke trouw.
Een huwelijk is zelfverloochenend van aard; een contract ten diepste egoïstisch van aard. Een verbondshuwelijk gaat niet uit van een als..dan…mentaliteit, maar geeft zichzelf onvoorwaardelijk aan de ander. Anders gezegd: binnen een verbond, krijgt de relatie voorrang boven het individu. Bij een contractuele relatie is jouw behoefte belangrijker dan de relatie. Deze mentaliteit laat een achterdeur open voor het geval je die relatie zat bent. Juist deze mentaliteit wordt gevoed door alle mogelijkheden die de overheid biedt en stimuleert om eigen behoeften boven die van een relatie te zetten. Als het gezin meer is dan een optelsom van leden, is het nodig ons denken te laten beïnvloeden door de Bijbelse lijnen over verbond en trouw.
Want dát maakt het huwelijk tot een verbondshuwelijk en zodoende het gezinsleven tot een plaats waar rust en liefde regeert. Wat is het gezinsleven daarbij gebaat! Wat hebben kinderen een veilige haven nodig in een rusteloze wereld. Een gezin als ‘een moederschoot van het Woord’ (W. Aalders). [2] Deze typering gebruikte Aalders in zijn spreken over gezinnen waar het geloof als geestelijk erfgoed van generatie tot generatie werd overgedragen. Dit is niet te vervangen door het surrogaat van samengestelde gezinnen en meerouderschap. En het is duidelijk dat overspelsites als Second Love een bom leggen onder diepgaande relaties van trouw. Het is de omgekeerde wereld dat er ontrouw gepromoot wordt, terwijl hechte relaties het gebinte vormen van een gezond huwelijks- en gezinsleven. Bovendien dragen goed functionerende gezinnen positief bij aan de samenleving, de school en de buurt. Het wezen van ons volk is immers het gezin!
‘De rivieren verheffen haar bruisen (…). Maar de HEERE in de hoogte is geweldiger dan het bruisen van grote wateren, dan de geweldige baren der zee. Uw getuigenissen zijn zeer getrouw!’ (Ps. 93:3-5). Gods Woord geeft tijd overstijgende kaders in ons denken en spreken over huwelijk, gezin en relaties. En Goddank blijft het waar: ‘Welgelukzalig zijn zij die Zijn getuigenissen onderhouden…’ (Ps. 119:2).
[1] https://d66.nl/familie-van-nu/kernteam-en-klankbordgroep/
[2] Zie W. Aalders, Man en vrouw in een revolutionaire tijd, Den Haag 1974.
