Noot van de redactie: Wat is in het kort complementarisme? In het Nederlands bestaat dit woord simpelweg nog niet, maar omdat wij dit onderwerp wel heel belangrijk vinden introduceren wij het bij deze. Dit woord is een vertaling van het Engelse woord ‘complementarianism’. Complementarisme is een theologische visie op het man- en vrouw-zijn. Hierin zijn mannen en vrouwen beide geschapen naar het evenbeeld van God, gelijk in waarde en even diep in zonde gevallen. Wel stellen complementaristen dat mannen en vrouwen verschillende rollen hebben in het huwelijk, het gezin en in de gemeente, waarbij de man, onder Christus, het hoofd is van de vrouw. De term is een afgeleide van het woord complementair: man en vrouw, in hun verschillende rollen, vullen elkaar aan en maken elkaar compleet. Dit staat haaks op de moderne Westerse cultuur (en in toenemende mate ook op de christelijke cultuur) die juist een egalitaire visie heeft op het man en vrouw zijn. Egalitarisme leert dat er op geen enkele manier een verschil bestaat tussen de rol van man en vrouw.
In de conservatieve christelijke kringen waar ik mij veel begeef is nauwelijks discussie of de Bijbel het toestaat dat een vrouw als predikant of oudste kan worden aangesteld. De mensen waar ik mee omga zijn overtuigde complementaristen. Dat betekent dat zij (wij) geloven dat God man en vrouw geschapen heeft, gelijk in waarde maar met verschillende rollen in het gezin en de gemeente. Op z’n minst betekent dit dat een oudste of predikant een man is. De kern van het complementarisme staat niet ter discussie.
Hoe wij over complementarisme praten wel.
En hoe wij er praktisch mee omgaan ook.
Is het probleem dat wij moed tekort komen of dat wij compassie missen? Zijn wij te zacht geworden? Of zijn wij juist te streng geworden? Heeft complementarisme een nieuw imago, een reformatie, een opwekking of een herontdekking nodig?
De discussie kan scherp en verhit raken. En toch, dat er een discussie gaande is, is een teken van relatief succes binnen de beweging. Die beweging is groot genoeg om te bestaan uit een flinke waaier van verschillende mensen en persoonlijkheden. De aanwezigheid van meningsverschillen en de noodzaak voor goede definities is geen verrassing. Het scherpen van elkaar is geen probleem, zolang wij niet onnodig scherp zijn tegenover elkaar.
Dus hoe ziet een gezonde complementarist eruit? Ik heb zeker niet het laatste woord over dit onderwerp maar hier zijn negen belangrijke kenmerken:
Schepping, geen compromis
De verschillen tussen mannen en vrouwen zijn geworteld in een goddelijk ontwerp. Dat is duidelijk te lezen in 1 Timotheüs 2 en Genesis 1-2. Complementarisme gaat absoluut niet over Paulus die zich aanpaste aan de patriarchale cultuur in de eerste eeuw, laat staan dat wij een compromis met onze cultuur moeten sluiten binnen of buiten de gemeente. God heeft iets te zeggen over man- en vrouw-zijn. En wat God te zeggen heeft ligt gefundeerd in Zijn schepping.
Functionaliteit en niet slechts een regel
Het eerste punt lijkt misschien zo klaar als een klontje, maar het is een hele belangrijke basis voor dit tweede punt. Als mannen en vrouwen verschillen vanuit de geschapen natuur, kunnen wij niet het voorschrift apart stellen en zeggen dat man- en vrouw-zijn geen invloed heeft op taken in de gemeente zo lang de oudsten en de predikant maar mannen zijn. Het gaat niet om titels of labels of het uitspreken van de zegen. Het is iets heel praktisch. Zeker, complementaristen zijn het niet altijd eens als het gaat over grenzen die getrokken moeten worden bij bijvoorbeeld bijbelstudiegroepen en de zondagschool. Maar als startpunt van deze discussies moeten wij onthouden dat wij het hebben over het goddelijke ontwerp dat tot bloei komt en niet over het houden van een paar strenge en willekeurige regels.
Omhelzen en niet afvinken
Er is een verschil tussen het bevestigen van complementarisme als een intellectuele manier van keelschrapen – ‘Kijk, ik denk ook dat vrouwen geen oudste zouden moeten zijn, maar…’ – en vol vreugde bevestigen dat deze visie goed, mooi en het beste is.
Overtuigd en niet per se traditioneel
Ook is er een verschil tussen een doordacht complementarisme, gebaseerd op solide exegese en de toepassing van de Schrift, en complementarisme gebaseerd op wettische culturele traditie.
Liefdevol en niet triomfantelijk
Zonder twijfel is het soms nodig de troepen bij elkaar te roepen. In de seksuele waanzin van vandaag de dag is de roep om moed zeker gepast. Maar wij moeten ons realiseren dat er allerlei verschillende mensen mee kunnen luisteren wanneer wij praten over bijbels man- en vrouw-zijn. Sommigen twijfelen en anderen zijn wolven; maar sommigen dragen pijn met zich mee en reageren meer met hun gebroken hart dan met spandoeken. Wij moeten oppassen voor een gesprek waar de caps lock continu aan staat. Laten wij overtuigers zijn en geen boksers.
Principieel en niet persoonlijk
Het is de menselijke natuur: wij betrekken alles op onszelf als wij luisteren en generaliseren als wij spreken. Omdat wij gestreden hebben tegen liberalen denken wij dat de oorlogsmodus altijd de beste manier is. Of omdat wij een slechte predikant of een beestachtig vriendje hebben gehad, schoppen wij altijd tegen het complementarisme aan, waar wij van zeggen dat wij erin geloven. Beoordeel de hele complementaristische wereld niet op basis van jouw meest pijnlijke ervaringen.
De Bijbel en theologie beamen en niet vrouwen kleineren
Wij willen dat de vrouwen in onze gemeenten de Bijbel lezen, de Bijbel bestuderen en anderen helpen om de Bijbel te begrijpen. Ik vind het fantastisch dat de vrouwen in mijn gemeente hun harten onderzoeken en hongerig zijn naar goede theologie. Ja en amen voor vrouwen die de Bijbel bestuderen. Ga je gang en praat zowel over Deuteronomium als over luiers. Laten we de vrouwen die praten over luiers niet belachelijk maken! Voor de meeste vrouwen geldt, op een bepaald punt in hun levens en vaak voor een groot deel van hun levens, dat hun identiteit (na het zijn van een kind van God, geschapen naar Zijn evenbeeld) ligt in het zijn van een vrouw en in het bijzonder een moeder. Dieper in het Woord zijn betekent niet dat zij verder wegraken van Titus 2.
Voorzichtig met woorden
Wij gebruiken allemaal labels. Het is moeilijk om over onze onmetelijk gecompliceerde wereld te praten zonder deze labels. Maar als wij negatieve -isten gebruiken, laten wij dan vertellen wat wij ermee bedoelen. Laten wij niet te makkelijk anderen een stickertje opplakken als ‘feminist,’ ‘liberaal,’ ‘patriarch,’ of ‘hiërarchisch,’ tenzij de situatie er duidelijk om vraagt en wij duidelijk maken wat wij bedoelen. Een gemeente waar een vrouw de tekst van de preek voorleest (een gebruik waar ik niet voor ben) is niet automatisch getrouwd met de tijdsgeest, evenals dat een gemeente waar alleen mannen de Bijbelstudie-avonden en de kringen mogen leiden niet onderdrukkend of middeleeuws is.
Leunen tegen de cultuur in, in plaats van leunen op de cultuur
De kern overtuigingen van het complementarisme zullen niet op een magische manier onze kinderen en gemeenten binnen sijpelen. De culturele wind waait simpelweg te hard tegen. Bijbels man- en vrouw-zijn moet zowel geleerd als begrepen worden. Wanneer het aankomt op de goedheid van Gods goddelijke ontwerp voor man en vrouw zullen wij, tenzij wij tegenstand bieden tegen de kracht van sport, media, politiek, zaken en entertainment, afdwalen in de verkeerde richting.
Geloof betekent niet het maken van zoveel mogelijk vijanden, maar het betekent wel dat in het belang van het goede, de waarheid en de schoonheid, wij het prima vinden tegenstand te doorstaan als het onmogelijk is dit te vermijden.
Ik kan me een predikant herinneren van een paar jaar geleden die zijn positie beschreef rond homoseksualiteit als theologisch conservatief en sociaal progressief. Ik kon aan zijn manier van spreken horen dat alles in hem meewaaide met de wind. Hij hield zich met een heel dun draadje vast aan de rechte leer. Een paar jaar later was ik dan ook niet verrast toen hij bekendmaakte dat hij anders over homoseksualiteit was gaan denken en nu niet inzag wat er mis is met relaties van twee mensen van hetzelfde geslacht. Op dezelfde manier moeten wij voorzichtig zijn zodat ons complementarisme diep, doordacht, geworteld en bijbels is en volkomen gewend aan laster, onbegrip en het haaks staat op de cultuur. Geloof betekent niet het maken van zoveel mogelijk vijanden, maar het betekent wel dat in het belang van het goede, de waarheid en de schoonheid, wij het prima vinden tegenstand te doorstaan als het onmogelijk is dit te vermijden.
